11 Mart 2023 tarihinde, Uygur Araştırmaları Merkezi ve Taklamakan Uygur Yayınevi, “Hotan İslam Hükümeti”nin 90. yıldönümünü anmak için İstanbul, Türkiye’de bir konferans düzenledi. Moderatörlüğünü Dr. Erkin Emet’in üstlendiği konferansa aralarında Uygur akademisyenlerin ve İstanbul’daki Uygur kuruluşlarının temsilcilerinin de bulunduğu 70’ten fazla kişi katıldı. Programda açılış konuşmasını Uygur Araştırmaları Merkezi İcra Direktörü Abdulhakim İdris ve Taklamakan Uygur Yayınevi CEO’su Abdulcelil Turan yaptı.
Konferansta; “Hotan İslam Hükümeti”nin tarihi önemi, siyasi ve sosyal arka planı ile bu hükümetin kuruluşunda önemli rol oynayan Muhammed Emin Bughra gibi liderler hakkında konuşuldu.
Dr. Eset Süleyman, “Muhammed Emin Bughra’nın Doğu Türkistan Milli Devrimi Tarihi Üzerine Tartışılmayan Üç Nokta” başlıklı bir sunum yaptı ve Doğu Türkistan Devrimi tarihi ile ilgili bazı önemli gerçekleri vurguladı. Ayrıca Dr. Alimcan Inayet, “Muhammed Emin Bughra’nın Kişiliği” konulu bir sunum yaparak Bughra’nın siyasi, askeri ve edebi eserlerini tanıttı. Dr. Nurehmet Qurban, Abdullah Oguz ve Mevlan Tengrikut da “Hotan İslam Hükümeti” konulu sunumlar yaptılar.
Konferans sırasında “Doğu Türkistan ve Uygurlar” broşürü tanıtıldı. Uygur Araştırmaları Merkezi tarafından bu ay yayımlanan “Hotan İslam Hükümeti” kitabı, konferansta sunum yapan akademisyenlere sunuldu.
İcra Direktörü Abdulhakim İdris Doğu Türkistan tarihine dikkat çekti
Uygur Araştırmaları Merkezi İcra Direktörü Abdulhakim İdris, “Doğu Türkistan tarihini öğrenmek bizim sorumluluğumuzdur. Zihinlerimizi, düşüncelerimizi özgürleştirmeli ve dünyaya Uygurların becerikli ve yetenekli insanlar olduğunu bildirmeliyiz” dedi.
Hotan İslam Hükümeti, 10 Nisan 1933’te Doğu Türkistan’ın Hotan kentinde patlak veren bir ayaklanma sonrası, Muhammed Emin Bughra liderliğinde, Çin askerleri birliklerinin mağlup edilmesiyle kuruldu. Hotan hükümeti, Kasım 1933’te Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasında ve sürdürülmesinde önemli bir rol oynarken, Haziran 1934’te Sovyet-Çin liderliğindeki yeni cumhuriyetin sabotajından sonra dağıldı.
Muhammed Emin Bughra, hayatını Doğu Türkistan’ın özgürlüğüne adamış bir din alimi, tarihçi, askeri komutan, politikacı ve diplomattır. Bughra, 1930’un başlarında Hotan’ın din alimlerini ve seçkinlerini bir araya getirerek Şubat 1933’te şehirde bir ayaklanmaya öncülük etti. Modern askeri teçhizat ve eğitim eksikliğine rağmen, küçük ordu Hotan’daki Çin yönetimine son vermeyi başardı. Hotan İslami Hükümeti’nin kurulmasından sonra, Muhammed Niyaz Elem Ahunum, kurulan yeni hükümetin başına geçirildi. Bughra ise Başkomutan olarak atanırken Damolla Sabit Abdulbaqi eğitim, adalet ve din işlerinden sorumlu danışman oldu. Damolla Sabit Abdulbaki daha sonra Kaşgar’a gitti ve Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasının yolunu açan Hotan hükümetinin bir temsilciliğini açtı. Hotan İslam Hükümeti, Uygur halkının Çin zulmünden kurtuluşunun, özgürlük mücadelesinin ve bağımsızlığı kazanışının bir cisimleşmesiydi. Doğuda Çerçen’den Batı’da Yarkand’a kadar hüküm sürdü.
Telif Hakkı Uygur Araştırmaları Merkezi - Tüm Hakları Saklıdır