Rapor: Çin’in Orta Asya’ya Sızmasını Çözmek

Uygur Araştırmalar Merkezi
Basın Bülteni

Uygur Araştırmaları Merkezi’nin (CUS) yeni raporu “Çin’in Orta Asya’ya Sızmasını Çözmek”, Çin’in küresel öneme sahip bir bölge olan Orta Asya’ya stratejik sızmasını analiz ediyor. Rapor, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün ve Çin’in bölgedeki katılımının temel taşları olarak hizmet eden iddialı Kuşak ve Yol Girişimi’nin (BRI) önemli rolünü inceleyerek başlıyor. Çin-Orta Asya Zirvesi ve Doğu Türkistan’ın koridor olarak kullanılmasının jeopolitik sonuçları da irdeleniyor. Analiz, Çin’in büyük ölçekli altyapı projeleri, gelişmiş ikili ticaret ve işbirlikçi güvenlik önlemleri yoluyla Orta Asya ülkelerinde gelişen varlığını da kapsıyor. Bu çalışmanın önemli bir yönü de Çin’in bölgesel dinamikleri şekillendirmede yumuşak güç stratejilerinin incelenmesidir.

Ayrıca rapor, derinleşen bu ikili ilişkilerin çok yönlü sonuçlarını, özellikle altyapı ve ticaret alanındaki ekonomik anlaşmaların bazı Orta Asya ülkelerini nasıl potansiyel bir borç tuzağına sürüklediğini ve Çin’e tehlikeli bir bağımlılığı nasıl teşvik ettiğini de ele alıyor. Ayrıca ÇHC’nin onlar üzerindeki siyasi ve ekonomik nüfuzu nedeniyle Çin’in Uygurlara ve Doğu Türkistan’daki diğer Türk Müslümanlarına karşı işlediği soykırım ve insanlığa karşı suçlar konusunda Orta Asya cumhuriyetlerinin tutumuna da değiniliyor.

Son olarak rapor, bu ilişkilerle bağlantılı endişe verici insan hakları ihlallerine ışık tutuyor, bu tür ortaklıkların etik sonuçları ve ÇKP’nin BRI aracılığıyla yolsuzluğu ihraç etmesi hakkında kritik soruları gündeme getiriyor. Ek olarak, Çin’in bölgedeki otoriter rejimleri desteklemesi ve desteklemesi eleştirel bir şekilde inceleniyor ve bunun bölgesel yönetişim ve siyasi istikrar üzerindeki etkisi araştırılıyor.

Bu kapsamlı araştırma, Çin’in Orta Asya’da genişleyen etkisine ilişkin detaylı bir anlayış sunuyor. Ekonomik, diplomatik ve güvenlik bağlarından oluşan karmaşık ağı ve bunların bölgenin geleceği ve küresel jeopolitikteki yeri üzerindeki derin etkilerini ortaya çıkarmayı amaçlıyor. Rapor, Uygur Araştırmalar Merkeci, İcra Direktörü Abdulhakim Idris, Kıdemli Program Sorumlusu Memet Tohti Atawaulla ve araştırmacılar Elkan Noyan ve Dareen Khaled’den oluşan CUS ekibi tarafından hazırlandı.

Abdulhakim İdris, raporla ilgili şu değerlendirmeyi yapan “ÇKP, Orta Asya üzerindeki nüfuzunu kullanıyor ve Orta Asya ülkelerinin sosyal, eğitimsel, ekonomik ve politik hedeflerine sessizce sızıyor. BRI aracılığıyla ÇKP, totaliter sistemini ve yolsuzluğu Orta Asya’ya ve diğer bölge ve ülkelere ihraç ediyor ve demokrasinin, insan haklarının ve ifade özgürlüğünün ilerlemesine engel oluşturuyor. Çin’in Orta Asya’ya sızmasının doğrudan sonuçlarından biri, ÇKP’nin zulmünden komşu Orta Asya cumhuriyetlerine sığınan Uygurlara ve diğer Türk halklarına uygulanan ulusötesi baskıdır. Onlarca yıldır Orta Asya hükümetleri, ÇKP’nin zulmünden kaçanları Çin’e geri göndermek için komünist Çin ile işbirliği yapıyor. Ayrıca Orta Asya ülkelerinin vatandaşı olan Uygurlar da Çin’in etkisinden orantısız şekilde etkileniyor; iş, eğitim ve istihdam konularında önemli dezavantajlarla karşı karşıya kalıyor.”

İdris, sözlerini şöyle tamamladı: “Raporumuz ÇKP’nin Orta Asya’da siyasi etki uygulama ve ticaret, diplomasi ve diğer stratejik alanlarda hakimiyet kazanma girişimlerindeki taktiklerini inceliyor. Ayrıca, Çin’in güvenlik görevlisi olarak çalışan PLA askerlerini de içeren yeni-sömürge projesi BRI aracılığıyla halihazırda dünya çapında birçok ülkeyi tuzağa düşüren Orta Asya’daki Çin’in borç tuzağını ortaya çıkarmaya çalıştık. Bu raporun ÇKP’nin Orta Asya’daki sömürgeci emellerine dikkat çekeceğini ve ÇKP’nin insan hakları ihlallerini ve Uygurlara karşı işlediği suçları ihmal etmenin sonuçlarına ışık tutacağını umuyoruz.”

Rapor aşağıdan okunabilir ve indirilebilir: